Organize Sanayi Bölgeleri için OSB Kanunu

Bölgesel ekonomiler, fiziksel yapı ve tedarik açısından birbirini tamamlayan sinerji yüklü yapılardır.  Küreselleşme süreciyle giderek artan ihtiyaçların karşılanması üretimi zorunlu kılıyor. Günümüz bölgelerinde sadece gelişmiş ekonomiler değil, az gelişmiş ekonomilerde de kalkınma faktörü kayda değer önem taşıyor. Asıl hedefi bölgeler arasındaki sosyal ve ekonomik farklılıkları azaltmak olarak belirlenen ‘bölgesel kalkınma politikası’ geleneksel ve modern olarak iki başlık altında ele alınabilir. Birinci başlıkta ulusal oyuncu olan büyük işletmelerin yatırımları değerlendirilirken, ikinci başlık altında bölgenin kalkınma potansiyelini oluşturan Küçük ve Orta Ölçekli İşletme (KOBİ)’lerin beşeri sermaye ve yatırımlarının desteklenmesi ele alınır. Organize Sanayi Bölgeleri bir kalkınma aracı. OSB kanunu ise yeni yüzyılın başında şekillendi.


2000’de çıkarılan OSB Kanunu ile yetki OSB yönetimlerine devredildi

Türkiye’de planlı döneme geçişle birlikte özellikle KOBİ’lere yönelik Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) uygulamaları hayata geçirilmeye başlandı. Bölgesel kalkınmanın esas alındığı OSB kurulum sürecinde özellikle KOBİ niteliği taşıyan işletmelerin potansiyelinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Yine 2000 yılında çıkarılan OSB Kanunu ile OSB yönetimlerine kayda değer oranda yetki devredilmiş ve yurt genelindeki OSB’lerin kapasitelerinin artırılmasına yönelik çalışma başlatılmıştır.


Sanayi politikaları içinde OSB’ler kritik birer araç konumuna yükseldi

Süreçle birlikte, günümüzde OSB’lerin gelişiminin önünü açılması ve OSB Kanunu ile yasal çerçeveye oturtulan OSB’lerle; KOBİ’lere daha iyi üretim olanakları sunmak, bölgesel farklılıkları ortadan kaldırmak, dengeli gelişimin önünü açmak, sanayinin kent merkezlerinde çıkarılarak kontrollü üretimi sağlamak hedeflenmiştir. Denetim altında gelişen OSB’ler planlı ve programlı yerleşimi ile sanayileşmenin kentler üzerinde doğurması muhtemel olumsuz etkileri engellenmiştir. Kentleşme ile sanayileşme arasındaki ilişkinin düzenlemesi ile de OSB‘ler sanayi politikası için kritik bir araç konumuna gelmiştir. Buradan hareketle, Türkiye ekonomisinin gelişmesi için OSB yapılanmalarına gereken önem verilmelidir. Bu kapsamda OSB’lerin sayı ve niteliklerinin artırılarak tüm yurt genelinde yaygınlaştırılması başta ekonomi olmak üzere; çevre, kentleşme, istihdam, üretim, bölgesel kalkınma gibi sebeplerle önem teşkil ediyor. Bu makalemizde, OSB’ler ile bölgesel kalkınma arasındaki ilişkiye odaklanacağız. Bu çerçevede ilk olarak; Türkiye’de bölgesel kalkınma politikası araçlarına değinmekte fayda var.

OSB kanunu yeni yüzyılın başında şekillendi.
OSB kanunu yeni yüzyılın başında şekillendi.

 


Türkiye’de bölgesel kalkınma politikası araçları

Bölgesel kalkınma ile hedeflenen yöre ve sektörlerde yatırımın artırılması esas alınır. Böylece bu yörelerde ekonomik kalkınmanın önünün açılması planlanır. Bölgesel kalkınmanın gerçekleşmesi için öncelikle yatırım kararlarının çeşitli araç ve kurumlar kullanılarak etkilenmesi gerekir. Bu kapsamda bölgenin ekonomik potansiyeli değerlendirilmedir. Her ilin kendine özgü farklı ve avantajlı özelliklerinin ortak kullanımı kalkınma sürecinin başlatılabilmesi için atılacak adımların başında gelir. Türkiye’nin bölgesel kalkınma yaklaşımı tarihsel süreç içinde ele alındığında üç ayrı dönemden oluştuğunu söyleyebiliriz.


Bölgesel kalkınma Türkiye’de üç ayrı süreçle oluştu

Birinci evre olan Cumhuriyet döneminde planlı kalkınma döneminin başladığı 1963 yılına kadar sürdü. Fakat söz konusu yıllarda bölgesel planlama bir kalkınma aracı olarak değil, bir inşa aracı olarak görüldü. Planlama ise temel bir amaç olarak fiziksel yerleşim planının kurulması şeklinde belirlendi. Bunun sonucunda sanayi ve hizmet sektörü, Türkiye’nin özellikle batı kesimlerinde bazı şehirlerde yoğunlaştı. Bu dönemde bölgesel kalkınma perspektifinin tam olarak işletilebildiği söylenemez. Planlı kalkınma ile birlikte başlayan ikinci dönem, Türkiye’ye adaylık statüsünün verildiği 1999 Avrupa Konseyi Helsinki Zirvesi serüvenine kadar sürdü. 1963’te planlı dönemin tam olarak hayata geçirilmesiyle birlikte bölgesel planlama anlayışı ve zihniyeti değişim gösterdi. Bu kapsamda bölgesel planlama öncelikli bir adım konumuna ulaştı. Fiziksel, sosyal ve ekonomik boyutlarıyla birlikte ele alınan OSB uygulamaları, entegre ve planlı bir yaklaşımla yeniden değerlendirildi. Son dönem ise, Helsinki kararından günümüze kadar sürüyor. Hali hazırda yurt genelinde 1960’lı yıllardan bu yana, dengeli bir bölgesel kalkınma politikası uygulanıyor. Beş yıllık kalkınma planları, entegre bölgesel kalkınma planları, Kırsal Kalkınma Projeleri, yatırım teşvikleri ve Kalkınmada Öncelikli Yöreler, OSB’ler ve küçük ölçekli işletmeler için Küçük Sanayi Siteleri (KSS’ler) bu politikanın başlıca araçları arasında yer alıyor.


Kalkınmanın yeni nesil adresleri OSB’ler, gelişmeye devam ediyor

Türkiye’de bölgesel kalkınma için kullanılan en yaygın araç; sektör ve yörelere göre farklılaştırılmış ve tahlil edilmiş teşvik sistemi olarak karşımıza çıkıyor. Bu sistem, illerin gelişmişlik düzeylerine göre farklı şekillerde uygulandı. Türkiye’de teşvikler dışında kullanılan temel araç, kamu yatırımlarından oluşur. Kamu hizmetlerine ve altyapıya yapılan yatırımların ekonomik kalkınmada belirleyici bir araç olduğu anlaşılmaktadır. Ancak başlangıçta etkin bir araç olarak kullanılan kamu yatırımları, son dönemlerde hem azaldı hem de etkinliğini kaybetti. Zamanla kamu sınai yatırımlarının bölgesel kalkınmada kullanılmasından vazgeçilerek, sanayileşmede özel yatırımlara öncelik verildi. Sanayinin yer seçimi kararlarında ve dolaylı olarak bölgesel kalkınmada Türkiye’de kullanılan başka bir araç ise OSB’lerdir. Ancak küresel düzeyde karşılaştırıldığında Türkiye’de OSB’ler hali hazırda yaygın ve etkin olarak kullanılmadığını ortaya koyuyor. Bunların dışında son dönemde Bölgesel Kalkınma Ajansları, Endüstri Bölgeleri ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri gibi daha modern araçların bölgesel kalkınma politikalarında etkili olduğu görülüyor.


Etiket : OSB Kanunu


Bunlarla da İlgilenebilirsiniz

OSB Nedir? Üretim üssü Avrasya OSB Türkiye’de rakamlarla OSB OSBÜK