Organize Sanayi Bölgelerinin yönetimiyle ilgili sorunlar:
Bakanlığın kamu yararı kararı olmadan, OSB yönetimlerinin kamulaştırma yapma yetkisi Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Bu nedenle OSB’lerin yasal konumları gereği kamusal yetkilerini kullanmaları bazı sorunları ortaya çıkarmaktadır. OSB Müdürlükleri’nde sanayicilere hızlı, etkin danışmanlık ve rehberlik yapabilecek nitelikte istihdam sağlamak zorundadır. Bilim ve ileri teknolojik altyapı ile donatılan OSB’lerin ticarileştirilmesi için üniversiteler, TÜBİTAK, KOSGEB gibi kuruluşlarla işbirliği içinde inovatif ve katma değerli üretime yönelmesi zorunludur. Bu hususta ilgili bakanlıkların yönlendirici ve teşvik edici
Organize Sanayi Bölgesi yönetimlerinin yetkileri içinde kamulaştırma, iş yeri açma ve işletme belgesi verilmesi, inşaat ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi, altyapı hizmetlerinin üretimi ve dağıtımı gibi kamusal edimleri içerir. Söz konusu kamu hizmetlerini yerine getirmelerine rağmen OSB yönetimlerinin yasal konumları özel hukuk tüzel kişisi olarak tanımlanmıştır. Bu durum ise başta kamulaştırma işlemleri olmak üzere, cezai işlem tesis edilememesi ve cezai yaptırım gücü olmamasından dolayı birçok sıkıntıyı da beraberinde getirmektedir.
OSB’lerin yönetim ve organizasyon sorunlarının başında ise bürokratik engeller gelmektedir. Organize sanayi bölgesi yöneticileri, sanayi bölgesi mevzuatının bürokratik engeller yarattığını düşünmektedir. OSB’lerde, Bölge Müdürlükleri kendi işverenini denetlemek ve gerektiğinde yaptırım uygulamakla sorumludur. Bu da mevzuatın uygulaması sürecinde bir takım sorunları beraberinde getiriyor.
Organize Sanayi Bölgeleri dışında sanayi yapılaşmasına ruhsat verilmesi sorunu:
OSB yöneticileri, bölge içinde uygun parseller varken; yeni sanayi tesislerinin organize sanayi bölgeleri dışına kurulmasına Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile valiliklerin müsaade etmemesi gerektiğini belirtiyor. Belediyelerin sanayi imarlı alanlar oluşturmasının OSB’lerin parsel tahsislerini ve doluluk oranlarını doğrudan etkilediğini savunan OSB yöneticileri, özellikle tarım sektörüne yönelik depo gibi isimlerle bazı sanayi yapılanmalarına izin verilmemesi gerektiği görüşünü ortaya koyuyorlar. Özellikle kalkınmada öncelikli yörelerdeki OSB’lerde, doluluk sorunu yaşanırken; gelişmiş OSB’lerinde ise spekülatif amaçlı rant sorunları gündeme gelmektedir.
Nitelikli eleman tedariki ve eğitimiyle ilgili sorunlar:
Organize sanayi bölgelerinde özellikle mesleki teknik eğitim almış nitelikli ara eleman sorunu, geçmişten bugüne kadar olan sorunlardan biri olduğu bilinmektedir. Mesleki teknik eğitim sisteminin ara eleman yetiştirirken işletmelerin taleplerini dikkate alması; işletmelerin ise buna uygun örgütsel ve yapısal dönüşümleri ivedilikle hayata geçirmeleri gerekmektedir. Bu alanda özellikle üniversitelerle iş birliğinin artırılması ve ihtiyaca yönelik nitelikli ara eleman ihtiyacının karşılanması amacıyla meslek yüksekokullarının ve meslek liselerinin kurulması teşvik edilmelidir.
Enerji sorunu:
Elektrik ve doğal gaz, üretim maliyetlerini ve üretim aşamasında önemli maliyet kalemleridir. Bu yüzden doğal gazı olmayan OSB’ler, kendi bölgelerine de doğal gaz getirilmesini talep ediyorlar. Bazı organize sanayi bölgelerinde kamu tarafından yapılması gereken enerji besleme hattı yatırımlarının yapılamaması veya ertelenmesi bu alanda ciddi sorunların oluşmasına neden olmaktadır. Elektrik kesintilerini önleyen ve sürekli enerji sağlayan sistemlerin kurulması ve söz konusu sistemlerin tüm OSB’lerde yaygınlaştırılması gerekmektedir. Güneş, rüzgâr, hidrojen, jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından daha fazla faydalanabilme olanakları araştırılmalıdır.
Ulaşım sorunları:
Bazı OSB’lerde ulaşım olanaklarının yetersizliği, lojistik merkezlerinin bulunmaması, kamu eliyle yapılması gereken karayolu ve demiryolu bağlantı yollarının olmayışı ulaşım ve trafik için kayda değer olumsuzluklar olarak öne çıkıyor. Binlerce kişinin çalıştığı organize sanayi bölgelerinden şehir merkezlerine toplu taşımacılık sistemlerinin yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Vergi, resim ve harçlarla ilgili sorunlar:
Sanayiciler, belediyelerin organize sanayi bölgelerinin alt veya üst yapılarına herhangi bir katkı veya hizmetlerinin olmamasına rağmen, emlak vergileri toplaması eleştirilmekte; iş yeri açma ve çalışma ruhsatıyla ilgili harçları tahsil etmelerini istememektedir. Sanayiciler; ilan reklam vergisi, çevre temizlik vergisi, hafta sonu çalışma izni harcı, belediye fonu, TRT payı, arsa satışlarından KOSGEB payı gibi ödemelerin kaldırılmasını talep ediyor.
Çevre sorunları:
Çevreye duyarlı sanayileşmede ve çevre sorunlarının önlenmesinde OSB’ler, önemli bir etkiye sahiptir. Arıtma tesisleri, katı atık bertaraf tesisleri gibi tesislerin organize sanayi bölgelerine yapılmasında devlet tarafından sağlanmalıdır. Çevre yönetim sisteminin kurulması ve uygulanmasında sanayicilere gerekli teşvik ve destekler ivedilikle sunulmalıdır.
Sonuç ve öneriler:
Türkiye’de OSB’ler sanayicilere işletmelerini kurmak isteyen girişimciye; kuruluş yerini bulmakta, parselleri hazırlamakta yol, su, elektrik, kanalizasyon, doğal gaz gibi altyapı hizmetlerini sunmakta, inşaat ve işletme ruhsatı gibi ruhsat ve izinler vermektedir. Sanayicilerin bireysel olarak yapmaya çalıştıklarında yüksek maliyetlere katlanmak zorunda kalacaklardır. Söz konusu hizmetleri, kurumsal olarak OSB’ler sağlamaktadır. OSB’lerde özellikle parsel tahsisinde sıklıkla gündeme gelen spekülasyon ve rant amaçlı olumsuzlar önlenmelidir. Personel, hammadde, mal ve malzeme taşımacılığı için ulaşım imkânlarının daha çok geliştirilmesi gerekmektedir. OSB’lerde yaşanan ulaşım sorunlarının çözümü için ilgili bakanlıklar tarafından somut adımlar atılmalıdır. Organize sanayi bölgelerindeki işletmelerin nitelikli iş gücü temininde zorlukların aşılması amacıyla gerekli çalışmalar başlatılmalıdır. Organize sanayi bölgelerinde kurulacak meslek lisesi, meslek yüksekokulu gibi mesleki eğitim kurumları ile bu sorun çözülebilir. OSB’lerdeki işletmeler arasında bilgi paylaşımı sağlayan etkin bir iletişim ağı ve bilgi bankası kurulmalıdır.