OSB’lerin Yenilikçi Dönüşümü

2023’e doğru Türkiye’de OSB’lerin Yenilikçi Dönüşümü


Türkiye OSB’ler konusunda önemli bir deneyime sahiptir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 1962 yılından bugüne kadar 309 adet OSB’ye sicil verilerek tüzel kişilik kazandırdı. Kamu kredisiyle tamamlanan OSB sayısı ise 152 olup tamamlanan bu projeler için 2018 yılı fiyatlarıyla yaklaşık 5 Milyar TL, devam eden OSB projelerine de yaklaşık 1.1 milyar TL olmak üzere toplam 6.1 milyar TL tutarında kredi sağlandı. Aradan geçen zamanla birlikte 2002 sonrasında ise OSB sayısı 70’den 152’ye çıktı ve üretilen sanayi parsel sayısı 17 binden 65 bine çıktı. Yine aynı dönemde OSB’lerde faaliyet gösteren firmalardaki istihdam sayısı 370 bin kişiden 1.8 milyon kişiye ulaştı. Bu verilerden de anlaşılacağı üzerine; izlenen kamu politikaları sonucu 2002 sonrası kayda değer gelişmeler yaşanmıştır. Bu gelişmeler ise yurt genelindeki sanayi bölgelerinin fiziksel açısından etkilemiştir.

OSB’lerin gündeminde yenilikçi üretim teknikleri ve dijitalleşme var.


Günümüz küresel ekonomilerine paralel olarak OSB kurmak, yatırım yapmak ve sanayi için yeni alanlar açmak ülke ekonomisine doğrudan katkı sunmuştur. Fakat üretimin artması beraberinde bir takım sorunları da getirmiştir. Örneğin, Türkiye’de OSB’lerin özellikle inşaat, imar ve belediyecilik üzerinden yapılandırılması OSB’lerin girişimcilere daha fazla katkı vermesinin önünde engel oluşturmuştur. Bu kapsamda sanayinin ve firmaların teknoloji eksenli dönüşümüne, daha yenilikçi üretim teknikleri ile dijitalleşmelerine OSB’lerin daha fazla katkı vermeleri mümkün olabilir mi sorusuna cevap aranmaya başlandı.


Ülke ekonomisinde daha etkin hale gelmesi hedeflenen OSB’lerin Türkiye’de sanayinin dönüşümüne daha fazla katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Bu nedenle OSB’lerin
dönüştürülmesi son derece önemli bir konu iş ve sanayi dünyasında konuşulmaktadır.
Geçmişte sanayinin temel sorununu çözme başarısı gösterme iradesine sahip olan OSB’ler, bugün gelişen ve giderek küresel bir boyut kazanan ticarette, rekabette, üretimde ve üretim modelleri üzerinden sorunlar yaşamakta ve OSB’ler çözüm bulmakta zorlanmaktadır.


Öte yandan Türkiye verimliliğe dayalı bir ekonomiden yenilikçiliğe dayalı bir ekonomik yapıya geçerken, firmaların temel ihtiyaçlarında da bazı değişimler gözlenmektedir. Önceleri düşük maliyetli üretim yapmaya, sonraları ise kaliteye odaklanan firmaların günümüzde giderek daha fazla tasarım, Ar-Ge, dijitalleşme, inovasyon, küreselleşme ve rekabette avantajı yakalayacakları alanlara odaklanması gerekiyor.


Firmaların dijitalleşme sürecinde yeni modeller etkili olacak.

Bunun için Türkiye’de OSB’lerin yer tahsisi, doğalgaz, elektrik, su, çevre gibi altyapı ve belediyecilik hizmetlerinin yanı sıra OSB’lerde üretim yapan firmaların yenilik, verimlilik ve dijital kapasitelerinin artırılmasında bir ara yüz olarak kurgulanabilecek yeni modellere geçişi üzerine çalışmalar devam ediyor. Ayrıca, OSB’lerin hem yenilikçi firmalara hem de kamuya yakın olmaları nedeniyle kurgulanacak ara yüzlerle potansiyel başarı olanaklarına erişimi kolaylaşacaktır. Söz konusu çalışmaların asıl amacı; OSB’lerin nasıl dönüştürülebileceğinin bilimsel zeminin oluşturulması ve 2023 hedeflerine daha fazla katkı verebilmek adına sanayi politikasının bileşeni olan OSB’leri, OSB 2.0’a dönüştürmek olarak değerlendirmek yerinde olacaktır. ,


Firmaların ihtiyaçları ve öncelikleri değişirken, OSB’lerin bu sürece vereceği katkı önem arz ediyor. OSB’ler geçmişte üstlendikleri role, yani yatırım yeri ve altyapı sunma işlevine
Odaklanmakla birlikte ülkenin Ar-Ge ve inovasyona dayalı ekonomiye dönüşümlerinde aktif rol üstlenmelidir.


Proje üç ana bileşen üzerinden şekillendirildi.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK gibi merkezi kurum ve kuruluşların, teknoparkların, sivil toplum kuruluşlarının yer aldığı teknoloji ekosisteminde, OSB’ler bu yeni süreçte yerini almalıdır. Bu kapsamda kamunun OSB’lerin etkinliğini ve başarılarını arttırmaya yönelik program ve projelere ivedilikle ihtiyacı bulunmaktadır. Bu kapsamda üzerine çalışan modellerin temel amacı; bilgi toplumu, yenilik ve Ar-Ge ile dijitalleşme konularının çokça tartışıldığı günümüzde OSB’lerin, Türkiye’nin rekabet gücüne, ülke ekonomisine, sanayiye, kalkınmaya ve istihdama katkılarını arttırmak şeklinde sıralanabilir.


Proje, üç ana bileşen ile şekillendirildi: Mevcut durum analizi, yasal ve kurumsal çerçevenin analizi, genel durumun belirlenmesiyle beraber mevzuat incelemeleri, OSB’lerin teknoloji yatırımları sırasında yeri, saha analizlerinin sonuçları, uluslararası başarılı örneklerin incelemelerinin yer alacağı bir sentez rapor oluşturulması; mevcut durum analiziyle hazırlanan sentez rapor ışığında pilot OSB’lerin ve pilot uygulamaların belirlenmesi, pilot uygulamaların sonuçlarının değerlendirilmesi ve edinilen deneyimler sayesinde ölçeklendirme ve uygulama önerileri geliştirilmesi; ilgili kurumlara yönelik farkındalık artırma ve yetkinlik geliştirme programları, ilk aşamada OSB Yönetimleri ve STB Personeline yönelik, pilot OSB Yönetimleri ve STB personeline yönelik programların geliştirilmesi ve uygulanması ile beraber yetkinlik geliştirme programları için öncelikli ihtiyaçlara yönelik tamamlayıcı araçların belirlenmesi olarak sıralayabiliriz.